Ekim 2008 ayından önce bir şekilde 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanununa tabi olmuş memurlara eski memur, ilk defa Ekim 2008 ayından sonra memuriyete atanmış memurlara ise yeni memur diyoruz. Eski memur ve yeni memurlar gerek emeklilik yaşı hesaplaması ve gerekse emekli aylığı hesaplaması bakımından birbirinden çok farklı haklara sahip bulunuyorlar.
Bu fark memurların ölümleri halinde dul ve yetimlerine de sirayet ediyor.
Eski Memurlar Korumalı
Memur emekli aylıklarında yasal bir alt sınır aylığı var ve bundan az memur emekli aylığı olamıyor.
5434 sayılı Kanunun ek 19 uncu maddesinde yer alan bu hükme göre taban aylığı, emekli, adi malûllük ve vazife malûllüğü aylıklarının alt sınırı gösterge tablosunun 14 üncü derecesinin 2 nci kademesi üzerinden 30 fiili hizmet yılı için hesaplanacak emekli aylığı oluyor.
Dul ve yetimlere ödenecek aylıklar ise hesaplanan emekli aylığı alt sınır tutarının;
a) Dul ve yetim sayısı 3 ve daha fazla ise tamamından,
b) Dul ve yetim sayısı 2 kişi ise %90’ından,
c) Dul ve yetim sayısı l kişi ise %80’inden az olmaması şart.
Ancak, ülkemiz ile diğer ülkeler arasında yapılan sosyal güvenlik anlaşmaları gereğince bağlanan kısmi aylıklar için alt sınır aylığı uygulaması bulunmuyor. Zira yurtdışı kısmi aylığı primi Türkiye sosyal güvenlik sistemine transfere dilmemiş veya ödenmemiş veyahut yurtdışı borçlanması yapılmamış yabancı ülke çalışmalarıyla ülkemizdeki çalışmalarının birleştirilmesiyle bağlanmakta, toplam çalışmanın içindeki ülke için çalışma süreleri oranında aylık bağlandığından çok düşük aylıklar olabiliyor.
Şayet emekli memursanız, yahut vefat eden memurun eş veya çocuğu iseniz alacağınız aylıkların aşağıdaki alt sınır aylıklarından az olup olmadığını kontrol edebilirsiniz.
Alt Sınır Aylığı Hesabı
|
Gösterge Aylığı
|
|
|
|
Derece, Kademe Göstergesi (14/2) x Katsayı (520 x 0,083084)
|
|
43,20
|
|
Kıdem Aylığı
|
|
|
|
Kıdem aylığı göstergesi x Hizmet yılı x Katsayı (20 x 25 x 0,083084)
|
|
41,54
|
|
Taban Aylığı
|
|
|
|
Taban Aylığı Göstergesi x Taban Aylığı Katsayısı (1000 x 1,30054)
|
|
1.300,54
|
|
Ek Göstergeye Göre Tazminat
|
|
|
|
1500 + 8000 x 0,076998 x %40 (5434 SK Ek Madde 70)
|
|
315,72
|
|
Emekli Keseneğine Esas Aylık (EKEA)
|
|
1701,00
|
|
Alt Sınır Aylığı
|
|
|
|
EKEA x 0,80
|
|
1.360,80
|
|
Ek Ödeme
|
|
|
|
5454 S.K. Madde-1(Vergi iadesi yerine ödenen) Emekli Aylığı x 0,04
|
|
54,43
|
|
Toplamda Ödenecek Aylık
|
|
|
|
Alt sınır aylığı + Ek ödeme
|
|
1.415,24
|
Ayrıca, bu tutarlara 5454 sayılı Kanun gereği ek ödeme yapılmaktadır. Bu ek ödemenin 375 sayılı KHK gereği görevdeki memurlara ödenen ek ödemelerle bir ilgisi olmadığını da ifade edelim. Buradaki ek ödeme yürürlükten kaldırılan vergi iadesinin yerine geçen ek ödeme oluyor.
Eski memurların taban aylığının dul ve yetimleri de uygulanması gerekiyor. Buna göre hak sahibi durum ve sayısına göre vefat eden memurların dul ve yetimleri bakımından aşağıdaki taban rakamların uygulanması gerekiyor.
Eski Memurların Ölümü Halinde Hak Sahiplerine Aylık Dağılımı ve Alt Sınırlar
|
Eş ve Yetimler
|
Toplamda Ödenecek Aylık Alt Sınırı (TL)
|
Eşe bağlanacak aylık (TL)
|
1.Yetime bağlanacak aylık (TL)
|
2.Yetime bağlanacak aylık (TL)
|
|
Sadece eş varsa
|
1.132,19
|
1132,19
|
-
|
-
|
|
Sadece bir yetim varsa
|
1.132,19
|
-
|
1.132,19
|
-
|
|
Eş ve bir yetim varsa
|
1.273,71
|
810,55
|
405,28
|
-
|
|
İki yetim varsa
|
1.273,71
|
-
|
636,86
|
636,86
|
|
Eş ve iki yetim varsa
|
1.415,24
|
707,62
|
353,81
|
353,81
|
2008 Sonrası Memurların Alt Sınır Mağduriyeti
5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanununa tabi olarak Ekim 2008'den önce iştirakçi olmuş olan memurlar ile ilk defa Ekim 2008'den sonra 4/c sigortalısı olmuş memurlar emekli aylığı bakımından da bunların ölümleri halinde dul ve yetim aylığı hakları da çok farklı.
Aylık hesabı
Aylığın “Ortalama Aylık Kazanç X Aylık Bağlama Oranı (ABO)” formülü ile hesaplanması gerekiyor.
Emekli aylıklarında ABO
2008 Ekim sonrası dönem için aylık bağlama oranı, sigortalının malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi geçen toplam prim ödeme gün sayısının her 360 günü için % 2 olarak uygulanacaktır. Yani 9000 günü olan bir sigortalı için ABO %50 olacaktır.
Malûllük ve Ölüm Aylıklarında ABO
9000 güne kadar ABO % 50 olacak, 9000 günden fazla her tam yıl için bu oran % 2 oranında artırılacak. Sigortalı başka birinin sürekli bakımına muhtaç ise tespit edilen aylık bağlama oranı 10 puan daha artırılacak.
Yeni memurun emekli aylığını kısaca ifade edecek olursak “Ne kadar prim kesiliyorsa o kadar aylık alacak” diyebiliriz. Sözgelimi brüt maaş 2800 TL ise emekli maaşı da 1000 TL’yi bile bulamayacaktır.
Bu durumu tolere edecek bir taban aylık da değeri de olmayacaktır. Zira taban aylık asgari ücrete göre esas alındığından taban aylık bugünkü değerle 445,73 TL düzeyinde olacak, olumsuzluğu toparlayıcı bir etki yapamayacaktır. Halbuki bu memur 2008 Ekim ayından önce kısa süre de olsa iştirakçi olmuş olsaydı taban aylığı 1415,24 TL olacağından aylığı da 1415,24 TL'ye yükseltilecekti.
Aylık bağlama oranının düşüklüğü, gösterge katsayı sistemine dayanmaması nedeniyle ödenen prim kadar aylık bağlanacak biçiminde özetleyebileceğimiz yeni memur emekli aylık sistemine göre bu durumu tolere edecek bir taban aylık uygulaması da bulunmuyor.
2008 Ekim ayından sonra memuriyete atanan bir sigortalının emekliliğine daha çok var. Ancak malûlen emekli olacaklar veya ölüm halinde bağlanacak aylıklar bu kesimin mağduriyetini maalesef gözler önüne serecek nitelikte bulunuyor.
Herşeyi sorgula kanalı
